نشرح

تاریخ روستا

از تاریخ اولیه این روستا اطلاعاتی جامع در دست نمی باشد ولی از روستاهای تاریخی و با قدمت در منطقه محسوب می گردد؛ چنانچه به نظر می آید و از بسياري از قديمي ها شنيده ام نام قدیم روستا را «باغان» گفته اند كه به نظر مي آيد صحيح باشد ، بنا به قرینه روستاهای با قدمت که در مسیر قومس واقع شده بودند مانند امروان، علیان، خورزان ، وامرزان و... باید نام اول این روستا هم دراین اوزان باشد.

در اینجا اشاره ای کنیم به کلامی از مرحوم آیت الله العظمي میرزا آقا ترابی دامغانی رحمت الله عليه که فرمودند: «آیت الله العظمی مرعشی نجفی نقل مي کردند در نجف استادی داشتیم که در علم نسب شناسی مهارت داشت ، روزی به من فرمودند که در نزدیکی دامغان روستائی است که منسوب به موسی بن جعفرعلیهما السلام می باشد و از فرزندان آن امام در آن زندگی می کنند».

در احتمالات تاريخي ما این روستا را حسن آباد می دانيم که شواهدی را بر این ادعا بيان می توان كرد:

1. در وقف نامه امام زاده جعفر عليه السلام دامغان که در سال 815 قمری و وقف نامه مدرسه علمیه حاج فتحعلی بیک در سال 1118 قمری نوشته شده است از قهاب پائین به نام قهاب سادات یاد شده است .
2. وجود یک حلقه قنات بسیار کهن و با قدمت به نام «قنات سادات» در حاشیه روستای حسن آباد.
3. پیدا شدن سنگ قبری قدیمی در مزار روستا که در حاشیه آن نام امامان معصوم عليهم السلام تا امام موسی بن جعفر عليهما السلام حک گردیده بود،این سنگ نوک پیکانی در ابعاد 50×20 متعلق به قبر مرحوم مولانا منصور بن محمد حسن آبادی بود که به علت فرسایش سنگ تاریخ دقیق فوت قابل تشخیص نمی باشد. این شواهد حکایت از قدمت چند صد ساله این روستا دارد.

اداره روستاها در قدیم به صورت ارباب و رعیتی بوده و مردم به عنوان کارگر با سهمی اندک در زمین ارباب کار می کردند. حسن آباد هم در قديم به شیوهء حکومتی اداره مي شده و حاکمي بر اين روستا حکم می راند. احمد خان سهم الممالک از سوی مظفرالدین شاه به سمت تیول داری و فرمان روائی منطقه جام و دوزهیر منصوب می گردد و در حسن آباد سکونت می یابد و حکومت می کرد . در مخروبه های خانه احمدخان بقایائی از زندان او به چشم می خورد. بعد از فوت احمدخان دوباره بحث ارباب و رعیتی تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران ادامه داشت و بعد از انقلاب روستا به دست منتخبان مردم در شوراها و دهداري كه منتخب شورا بود ، اداره مي گشت.

البته در اين تاريخ مي توان در دوره جنگ جهاني دوم به حضور اتحاد جماهير شورويِ وقت در ايران و تجاوز و اشغال نظامي آنان اشاره كرد كه در هنگام حضور در منطقه دامغان ، تعدادي از آنان در حسن آباد ساكن شدند و با بر پا داشتن يك دكل ديدباني در ورودي حسن آباد به كارهاي خود مشغول شدند. مردم و بزرگان حسن آبادي به تعبير خودشان «حضور روس ها» را فراموش نكرده اند.

چنانچه از اسناد تاريخي بر مي آيد دستور تخليه نظاميان روس از سهرهاي سمنان و دامغان در سال 1324 .صادر شد^.